Қазақшасы ауыр Конституция. Филолог оны түзетіп көрді

Қазақстан заңдары алдымен орысша қабылданып, содан кейін қазақ тіліне аударылады. Тіл мамандары да, сол заңмен жұмыс істейтін заңгерлер де аударма сапасының нашар екенін айтады. Сөйлемдердің орыс тілінен сөзбе-сөз аударылуы, құқықтық терминдердің бірізді болмауы заңды қазақ тілінде оқуды ауырлатады. "Калькасыз қазақ тілі" Telegram каналының авторы, филолог Назгүл Қожабек Конституцияның өзі дұрыс аударылмаған дейді. Азаттық оған заңның кей баптарын түзетіп көруді ұсынды.

Бастайық

Преамбула

Мы, народ Казахстана, объединенный общей исторической судьбой, созидая государственность на исконной казахской земле, сознавая себя миролюбивым гражданским обществом, приверженным идеалам свободы, равенства и согласия, желая занять достойное место в мировом сообществе, осознавая свою высокую ответственность перед нынешним и будущими поколениями, исходя из своего суверенного права, принимаем настоящую Конституцию.

Бiз, ортақ тарихи тағдыр бiрiктiрген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерiнде мемлекеттiлiк құра отырып, өзiмiздi еркiндiк, теңдiк және татулық мұраттарына берiлген бейбiтшiл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзiлiк қоғамдастықта лайықты орын алуды тiлей отырып, қазiргi және болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершiлiгiмiздi сезiне отырып, өзiмiздiң егемендiк құқығымызды.

Біз, тарихы ортақ Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерінде мемлекет орнатып, өзімізді еркіндік, теңдік, татулық мұраттарына адал бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғынып, дүниежүзілік қоғамдастықта лайық орын алуға ұмтылып, қазіргі және келер ұрпақ алдындағы жауапкершілігімізді сезініп, егемен құқығымызға сүйеніп осы Конституцияны қабылдап отырмыз.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

2-бап 3-1 тармақ

В пределах города Нур-Султана может быть установлен особый правовой режим в финансовой сфере в соответствии с конституционным законом.

вводится в действие со дня его официального опубликования.

Нұр-Сұлтан қаласының шегінде конституциялық заңға сәйкес қаржы саласында ерекше құқықтық режим белгіленуі мүмкін.

алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Нұр-Сұлтан қаласы аумағында қаржы саласында конституциялық заңға сәйкес айрықша құқықтық режим белгіленуі мүмкін.

ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енеді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

3-бап 3-тармақ

Никто не может присваивать власть в Республике Казахстан. Присвоение власти преследуется по закону.

Қазақстан Республикасында билікті ешкім де иемденіп кете алмайды. Билікті иемденіп кетушілік заң бойынша қудаланады.

Қазақстан Республикасында ешкім билікті иемденіп кете алмайды. Билікті иемденіп кету заң бойынша қудаланады.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

4-бап 2-тармақ

Конституция имеет высшую юридическую силу и прямое действие на всей территории Республики.

Конституцияның ең жоғары заңды күші бар және Республиканың бүкіл аумағында ол тікелей қолданылады.

Конституцияның заңдық күші басқа актілердің бәрінен жоғары және ол бүкіл Республика аумағында тікелей әрекет етеді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

5-бап 1-тармақ

В Республике Казахстан признаются идеологическое и политическое многообразие. Не допускается создание в государственных органах организаций политических партий.

Қазақстан Республикасында идеологиялық және саяси әр-алуандылық танылады. Мемлекеттік органдарда партия ұйымдарын құруға жол берілмейді.

Қазақстан Республикасында идеология мен саясаттағы әралуандық мойындалады. Мемлекеттік органдарда саяси партия ұйымдарын құруға жол берілмейді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

7-бап 3-тармақ

Государство заботится о создании условий для изучения и развития языков народа Казахстана.

Мемлекет Қазақстан халқының тілдерін үйрену мен дамыту үшін жағдай туғызуға қамқорлық жасайды.

Мемлекет Қазақстан халықтарының тілдерін үйрену мен дамытуға жағдай жасауға әрекет етеді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

10-бап 3-тармақ

За гражданином Республики не признается гражданство другого государства.

Республика азаматының басқа мемлекеттің азаматтығында болуы танылмайды.

Республика азаматының өзге мемлекет азаматы болуы мойындалмайды.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

11-бап 2-тармақ

Республика гарантирует своим гражданам защиту и покровительство за ее пределами.

Республика өзінің одан тыс жерлерде жүрген азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепілдік береді.

Республика өз аумағынан тыс жерлерде жүрген азаматтарын қорғайтынына және оларға қамқор болатынына кепілдік береді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

12-бап 3-тармақ

Гражданин Республики в силу самого своего гражданства имеет права и несет обязанности.

Республиканың азаматы өзінің азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады.

Республика азаматының азамат ретіндегі құқықтары мен міндеттері бар.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

13-бап 2-тармақ

Каждый имеет право на судебную защиту своих прав и свобод.

Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар.

Әркім өз құқықтары мен бостандықтарын сотта қорғауға қақылы.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

19-бап 1-тармақ

Каждый вправе определять и указывать или не указывать свою национальную, партийную и религиозную принадлежность.

Әркім өзінің қай ұлтқа, қай партияға және қай дінге жататынын өзі анықтауға және оны көрсету-көрсетпеуге хақылы.

Әркім ұлтын, дінін және қай партияға қосылатынын өзі анықтайды және оны көрсетуге де, көрсетпеуге де қақылы.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

19-бап 2-тармақ

Каждый имеет право на пользование родным языком и культурой, на свободный выбор языка общения, воспитания, обучения и творчества.

Әркімнің ана тілі мен төл мәдениетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдап алуға құқығы бар.

Әркім ана тілі мен төл мәдениетін қолдануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдауға қақылы.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

29-бап 1-тармақ

Граждане Республики Казахстан имеют право на охрану здоровья.

Граждане Республики вправе получать бесплатно гарантированный объем медицинской помощи, установленный законом.

Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар.

Республика азаматтары заңмен белгіленген кепілді медициналық көмектің көлемін тегін алуға хақылы.

Қазақстан Республикасының азаматтары өз денсаулығын қорғауға қақылы.

Республика азаматтары заңда көрсетілген кепілді медициналық көмек көлемін тегін алуға қақылы.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

41-бап 1-тармақ

Президент Республики Казахстан избирается в соответствии с конституционным законом совершеннолетними гражданами Республики на основе всеобщего, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании сроком на пять лет.

Қазақстан Республикасының Президентін конституциялық заңға сәйкес жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде Республиканың кәмелетке толған азаматтары жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлайды.

Қазақстан Республикасының Президентін Республиканың кәмелетке толған азаматтары конституциялық заңға сәйкес, жалпыға ортақ, тең және тікелей сайлау құқығына сүйеніп жасырын дауыс беру жолымен бес жыл мерзімге сайлайды.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

42-бап 3-тармақ

Все бывшие Президенты Республики, кроме отрешенных от должности, имеют звание экс-Президента Республики Казахстан.

Республиканың бұрынғы Президенттерінің бәрінің, қызметінен кетірілгендерден басқасының, Қазақстан Республикасының экс-Президенті деген атағы болады.

Республиканың бұрынғы Президенттерінің бәрінің экс-Президент деген атағы болады. Тек қызметінен кетірілгендерге ондай атақ берілмейді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

47-бап 1-тармақ

Президент Республики Казахстан может быть досрочно освобожден от должности при устойчивой неспособности осуществлять свои обязанности по болезни. В этом случае Парламент образует комиссию, состоящую из равного от каждой Палаты числа депутатов и специалистов в соответствующих областях медицины. Решение о досрочном освобождении принимается на совместном заседании Палат Парламента большинством не менее трех четвертей от общего числа депутатов каждой из Палат на основании заключения комиссии и заключения Конституционного Совета о соблюдении установленных конституционных процедур.

Қазақстан Республикасының Президенті науқастануына байланысты өзінің міндеттерін жүзеге асыруға қабілетсіздігі дендеген жағдайда қызметінен мерзімінен бұрын босатылуы мүмкін. Бұл ретте Парламент әр Палата депутаттарының тең санынан және медицинаның тиісті салаларының мамандарынан тұратын комиссия құрады. Мерзімінен бұрын босату туралы шешім Парламент Палаталарының бірлескен отырысында комиссияның қорытындысымен белгіленген конституциялық рәсімдердің сақталғаны туралы Конституциялық Кеңес қорытындысы негізінде әр Палата депутаттары жалпы санының кемінде төрттен үшінің көпшілігімен қабылданады.

Қазақстан Республикасының Президенті сырқаттануына байланысты міндетін атқара алмайтыны анық болғанда қызметінен босатылуы мүмкін. Ондай жағдайда Парламент әр Палата депутаттарының тең санынан және тиісті медицина мамандарынан комиссия құрады. Президентті мерзімінен бұрын босату туралы шешім Парламент палаталарының бірлескен отырысында қабылданады. Оған депутаттардың жалпы санынан төрттен үш бөлігі қолдап дауыс беруі қажет. Депутаттар мұндай шешімді комиссия қорытындысына және Конституциялық Кеңестің белгіленген конституциялық рәсімдер сақталды деген қорытындысына сүйеніп қабылдайды.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

47-бап 2-тармақ

Окончательное решение по данному вопросу принимается на совместном заседании Палат Парламента большинством не менее трех четвертей от общего числа голосов депутатов каждой из Палат при наличии заключения Верховного Суда об обоснованности обвинения и заключения Конституционного Совета о соблюдении установленных конституционных процедур. Непринятие окончательного решения в течение двух месяцев с момента предъявления обвинения влечет за собой признание обвинения против Президента Республики отклоненным.

Отклонение обвинения Президента Республики в совершении государственной измены на любой его стадии влечет за собой досрочное прекращение полномочий депутатов Мажилиса, инициировавших рассмотрение данного вопроса.

Бұл мәселе бойынша түпкілікті шешім айып тағудың негізділігі туралы Жоғарғы Сот қорытындысы және белгіленген конституциялық рәсімдердің сақталғаны туралы Конституциялық Кеңестің қорытындысы болған жағдайда әр Палата депутаттары жалпы санының кемінде төрттен үшінің көпшілік даусымен Парламент Палаталарының бірлескен отырысында қабылданады. Айып тағылған кезден бастап екі ай ішінде түпкілікті шешім қабылдамау Республика Президентіне қарсы тағылған айыптың күші жойылған деп тануға әкеп соғады.

Республиканың Президентіне мемлекетке опасыздық жасады деп тағылған айыптың қабылданбауы оның қай кезеңінде де осы мәселенің қаралуына себепші болған Мәжіліс депутаттарының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуға әкеп соғады.

Бұл мәселе бойынша түпкілікті шешімді Парламент Палаталарының бірлескен отырысында әр Палата депутаттарының төрттен үшінің көпшілігі дауыс беріп қабылдайды. Шешім қабылдау үшін Жоғарғы Соттың айыптауға негіз бар деген қорытындысы және Конституциялық Кеңестің белгіленген конституциялық рәсімдер сақталды деген қорытындысы болуы шарт. Айып тағылғаннан кейін екі ай ішінде түпкілікті шешім қабылданбаса, Қазақстан Республикасының Президентіне тағылған айып қабылданбады деп танылады.

Қазақстан Республикасының Президенті мемлекетке опасыздық жасады деген айып (қай кезеңде де) қабылданбаса, осы мәселені қарауға бастама көтерген Мәжіліс депутаттарының өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтатылады.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

49-бап 1-тармақ

Парламент Республики Казахстан является высшим представительным органом Республики, осуществляющим законодательную власть.

Парламент – Қазақстан Республикасының заң шығару билігiн жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкiлдi органы.

Қазақстан Республикасының Парламенті – Республиканың заң шығару билігiн жүзеге асыратын ең жоғары өкiл органы.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

51-бап 6-тармақ

Депутат Парламента приносит присягу народу Казахстана.

Парламенттің депутаты Қазақстан халқына ант береді.

Парламент депутаты Қазақстан халқына ант береді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

52-бап 4-тармақ

Депутат Парламента в течение срока своих полномочий не может быть арестован, подвергнут приводу, мерам административного взыскания, налагаемым в судебном порядке, привлечен к уголовной ответственности без согласия соответствующей Палаты, кроме случаев задержания на месте преступления или совершения тяжких преступлений.

Парламент депутатын оның өкілеттік мерзімі ішінде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, сот тәртібімен белгіленетін әкімшілік жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстінде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттерді қоспағанда, тиісті Палатаның келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.

Парламент депутаты қылмыс үстінде ұсталған немесе ауыр қылмыс жасаған реттерді қоспағанда, оны өкілеттік мерзімі ішінде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, сот тәртібімен белгіленетін әкімшілік жазалау шараларын қолдануға, тиісті Палатаның келісімінсіз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

57-бап

Каждая из Палат Парламента самостоятельно, без участия другой Палаты:

Парламенттің әр Палатасы дербес, басқа Палатаның қатысуынсыз:

Парламенттің әр Палатасы екінші Палатаның қатысуынсыз:

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

58-бап 1-тармақ

Палаты возглавляют председатели, избираемые Сенатом и Мажилисом из числа их депутатов, свободно владеющих государственным языком, тайным голосованием большинством голосов от общего числа депутатов Палат.

Палаталарды мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының арасынан Палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын дауыс беру арқылы Сенат пен Мәжіліс сайлаған төрағалар басқарады.

Палаталарды Сенат пен Мәжілістің мемлекеттік тілді еркін меңгерген депутаттары арасынан Палата депутаттарының жалпы санынан көпшілігі жасырын дауыс беріп сайлаған төрағалар басқарады.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

65-бап 1-тармақ

Правительство образуется Президентом Республики Казахстан в порядке, предусмотренном Конституцией.

Қазақстан Республикасының Президенті Үкіметті Конституцияда көзделген тәртіппен құрады.

Үкіметті Конституцияда көзделген тәртіппен Қазақстан Республикасының Президенті құрады.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

65-бап 2-тармақ

Предложения о структуре и составе Правительства вносятся Президенту Республики Премьер-Министром Республики в десятидневный срок после назначения Премьер-Министра.

Республика Премьер-Министрі тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзім ішінде Премьер-Министр Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентіне ұсыныс енгізеді.

Республика Премьер-Министрі тағайындалғаннан кейін он күн ішінде Премьер-Министр Республика Президентіне Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы ұсыныс алып кіреді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

67-бап 4-тармақ

докладывает Президенту и Парламенту об основных направлениях деятельности Правительства и о всех его важнейших решениях;

Үкімет қызметінің негізгі бағыттары жөнінде және оның аса маңызды барлық шешімдері жөнінде Президентке және Парламентке баяндап отырады;

Президентке және парламентке үкімет қызметінің негізгі бағыттары мен оның аса маңызды шешімдері жөнінде баяндап отырады;

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

77-бап 2-тармақ

По конкретным делам судьи не подотчетны.

Нақты істер бойынша судьялар есеп бермейді.

Судьялар нақты істер бойынша есеп бермейді.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

77-бап 3-тармақ 1-тармақша

лицо считается невиновным в совершении преступления, пока его виновность не будет признана вступившим в законную силу приговором суда; никто не может быть подвергнут повторно уголовной или административной ответственности за одно и то же правонарушение; любые сомнения в виновности лица толкуются в пользу обвиняемого; Никто не может быть осужден лишь на основе его собственного признания;

адамның кінәлі екендігі заңды күшіне енген сот үкімімен танылғанша ол жасалған қылмысқа кінәлі емес деп есептеледі; бір құқық бұзушылық үшін ешкімді де қайтадан қылмыстық немесе әкімшілік жауапқа тартуға болмайды; адамның кінәлі екендігі жөніндегі кез келген күдік айыпталушының пайдасына қарастырылады; Ешкім өзінің жеке мойындауы негізінде ғана сотталуға тиіс емес;

заңды күшіне енген сот үкімінде адамның кінәлі екені танылмайынша, ол қылмыс жасаған жоқ деп есептеледі; Ешкім бір құқық бұзушылық үшін қылмыстық және әкімшілік жауапқа қайта тартылмайды; Адамның кінәлі екеніне қандай да бір күмән болса, ол айыпталушының пайдасына қаралады; Ешкімді өзі мойындағанына сүйеніп соттауға болмайды;

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

78-бап

Суды не вправе применять законы и иные нормативные правовые акты, ущемляющие закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина.

Соттардың Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіретін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілерді қолдануға хақысы жоқ.

Соттардың адамның және азаматтың конституцияда көрсетілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіретін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілерді қолдануға қақысы жоқ.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

82-бап 1-тармақ

Председатель и судьи Верховного Суда Республики Казахстан избираются Сенатом по представлению Президента Республики, основанному на рекомендации Высшего Судебного Совета.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасын және судьяларын Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесіне негізделген Республика Президентінің ұсынуымен Сенат сайлайды.

Жоғарғы сот төрағасы мен судьяларын Республика Президентінің Жоғары сот кеңесінің кепілдемесіне сүйеніп ұсынуымен Сенат сайлайды.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

87-бап 5-тармақ

Полномочия акимов областей, городов республиканского значения и столицы прекращаются при вступлении в должность вновь избранного Президента Республики.

Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдерінің өкілеттігі жаңадан сайланған Республика Президенті қызметіне кіріскен кезде тоқтатылады.

Республиканың жаңа сайланған президенті қызметіне кіріскенде, облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана әкімдерінің өкілеті тоқтатылады.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

88-бап 3-тармақ

Решения маслихатов, не соответствующие Конституции и законодательству Республики Казахстан, могут быть отменены в судебном порядке.

Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарына сәйкес келмейтін мәслихат шешімдерінің күші сот тәртібімен жойылуы мүмкін.

Мәслихаттың Республика Конституциясы мен заңдарына сәйкес келмейтін шешімдері сот тәртібімен жойылуы мүмкін.

Орыс тіліндегі ресми нұсқа

Қазақ тіліндегі ресми нұсқа

Түзетілген нұсқа

Редактор пікірі
Назгүл Қожабек

Бізге жазылыңыз

Авторы

Дархан Өмірбек

Дизайнын жасаған

RFE/RL’s Pangea Digital Team

Редактор пікірі
Назгүл Қожабек

Қазақстанда заң, нормативтік актілер – бәрі орысша жазылып, қазақшаға аударылатынына етіміз өліп кеткен, солай болуға тиіс сияқты. Тәуелсіздік ондай болмаса керек-ті. Тіпті орысшадан аударылғанның өзінде қазақша жазылғандай етіп аударуға болар еді. Қатесіз, орыс тілінен енген штамптар мен калька оралымдарды қолданбай, қазақтың өз тіліне бейімдеуге болар еді. Қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту қазақша сөйлейтін халықтың заңдарды түсініп оқи алуынан басталар.

Ата заң – Конституция орыс тілінің штамптарымен жазылған. Оқыған адам түсіне қоюы екіталай. Орысша нұсқасының үтір-нүктесіне дейін айна-қатесіз қайталанған, сондағы оралымдар тілге де, көзге де ауыр, сондықтан Конституцияның өзін орысша оқи салғанда оңай көріп жүрміз. Қазақ тілін бизнес тіліне, экономика тіліне айналдыру керек деген сөз көп айтылады. Қазақ тілін алдымен заң тіліне айналдыру керек. Халық өз құқығы туралы білімді өз тілінде алуы керек.