Accessibility links

Русский
Басқа тілдерде
РУС
Live
site logo site logo
Бұған дейінгі Келесі
Шұғыл хабар:
ФОТОРЕПОРТАЖ

Семей полигоны ашылған һәм жабылған күн

1949 жылдың 29 тамызда Совет одағы ашқан Семей полигоны 1991 жылы 29 тамызда жабылды. Ал 1953 жылы 12 тамызда осы полигонда дүние жүзіндегі алғашқы термоядролық (сутегі) бомба жарылды.

Полигонда 40 жылға созылған сынақ барысында 400-ден астам ядролық жарылыс (олардың 116-сы жер бетінде) жасалды. Полигон аймағындағы мыңдаған адам қатерлі ісік, жүйке ауруына шалдығып, көбі мүгедек болып қалған.

Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданындағы Саржал ауылынан 20 километрдей жерде атом бомбасы сыналған қазаншұңқырды жергілікті халық "Атылған көл" деп атайды. Бұл жердегі сынақ 1968 жылы болған. Совет уақытында жарылыс орнында қалған бұл шұңқырды "Телькем-2" деп атаған. Қазір оны ешкім бақыламайды. Көлді ешқандай жәндік мекендемейді. Бірақ көл маңында мал бағатын адамдар тұрады.

Алғаш 2015 жылы жарияланған фотогалерея.
"Атылған көлдің" ар жағынан Семей полигонындағы сынақ алаңдарының бірі болған Дегелең тауы көрініп тұр. Көл мен Саржал ауылының арасы 20 километрдей жер.  
1 "Атылған көлдің" ар жағынан Семей полигонындағы сынақ алаңдарының бірі болған Дегелең тауы көрініп тұр. Көл мен Саржал ауылының арасы 20 километрдей жер.  
Саржалдан Дегелеңге қарай шыққан соң үш километрден кейін осындай ескерту белгісі бар бағандар кездесе бастайды.  
2 Саржалдан Дегелеңге қарай шыққан соң үш километрден кейін осындай ескерту белгісі бар бағандар кездесе бастайды.  
Дегелең тауының бергі жағындағы төбешік - "Атылған көл". Сынақ кезіндегі бомба жарылысынан жер қыртысы қопарылып, осындай төбешік пайда болған. Төбешік ортасындағы шұңқыр әлі суға толып тұр.  
3 Дегелең тауының бергі жағындағы төбешік - "Атылған көл". Сынақ кезіндегі бомба жарылысынан жер қыртысы қопарылып, осындай төбешік пайда болған. Төбешік ортасындағы шұңқыр әлі суға толып тұр.  
Ертеректе беделді адамның бірі жерленген күмбезді бейіт. Жергілікті халық онда Шүрек батыр жерленген деп есептейді.  
4 Ертеректе беделді адамның бірі жерленген күмбезді бейіт. Жергілікті халық онда Шүрек батыр жерленген деп есептейді.  
"Атылған көл" түбіндегі қоныс - Шүрек қыстағы. 
5 "Атылған көл" түбіндегі қоныс - Шүрек қыстағы. 
"Атылған көл" маңында шашылып жатқан кабель сымдары. 1991 жылы полигон жабылғаннан кейін жергілікті адамдар қараусыз қалған сынақ алаңдарына барып сондағы кабель сымдарын сатумен айналысты. Кабель жинайтындар оның сыртқы пластик қабығын өртеп, өзегіндегі мыс сымдарын алып, сататын. 
6 "Атылған көл" маңында шашылып жатқан кабель сымдары. 1991 жылы полигон жабылғаннан кейін жергілікті адамдар қараусыз қалған сынақ алаңдарына барып сондағы кабель сымдарын сатумен айналысты. Кабель жинайтындар оның сыртқы пластик қабығын өртеп, өзегіндегі мыс сымдарын алып, сататын. 
"Атылған көл" жиегіндегі төбешікке шығып бара жатқанда уатылып жатқан тастар назар аудартады. 
7 "Атылған көл" жиегіндегі төбешікке шығып бара жатқанда уатылып жатқан тастар назар аудартады. 
"Атылған көлге" адамдар әдетте көлдің солтүстік-шығысынан келеді. Өйткені қазаншұңқырдың бұл тұсы аласа, қақпа сияқты әсер береді.     
8 "Атылған көлге" адамдар әдетте көлдің солтүстік-шығысынан келеді. Өйткені қазаншұңқырдың бұл тұсы аласа, қақпа сияқты әсер береді.     
Көлдің жиегіндегі төбешікте осындай бірнеше шахта бар. Саржалдықтардың айтуынша, бұл шахталар топырақтан сынама алу үшін пайдаланылады.   
9 Көлдің жиегіндегі төбешікте осындай бірнеше шахта бар. Саржалдықтардың айтуынша, бұл шахталар топырақтан сынама алу үшін пайдаланылады.   
Шахталардың тереңдігі де әрқилы. 
10 Шахталардың тереңдігі де әрқилы. 
Жел соғып тұрған кездегі көл беті.
11 Жел соғып тұрған кездегі көл беті.
Көл ортасында және жағасында сорайып тұрған арматура. 
12 Көл ортасында және жағасында сорайып тұрған арматура. 
"Атылған көлдің" батыс бетінен қарағандағы көрінісі. Осы маңда жел әдетте, батыстан соғады. Көлдің ық, шығыс жағында ауылдар қоныстанған.  
13 "Атылған көлдің" батыс бетінен қарағандағы көрінісі. Осы маңда жел әдетте, батыстан соғады. Көлдің ық, шығыс жағында ауылдар қоныстанған.  
"Атылған көлдің" солтүстік жағындағы бірнеше километр жердегі екінші шұңқырдың сұлбасы. Совет кезінде ол шұңқыр "Телькем-1" бір деп аталған. Осы екі жерде 1968 жылы арасы бір айдан екі жарылыс жасалған. Бұл күндері жаздағы дала өртінен кейін төңірек қарайып жатыр. Тек шұңқыр маңындағы төбешіктерге ғана от тимеген.
14 "Атылған көлдің" солтүстік жағындағы бірнеше километр жердегі екінші шұңқырдың сұлбасы. Совет кезінде ол шұңқыр "Телькем-1" бір деп аталған. Осы екі жерде 1968 жылы арасы бір айдан екі жарылыс жасалған. Бұл күндері жаздағы дала өртінен кейін төңірек қарайып жатыр. Тек шұңқыр маңындағы төбешіктерге ғана от тимеген.
"Атылған көл" жиегінде қопарылған жер қыртысы біртіндеп үігітіліп жатыр.
15 "Атылған көл" жиегінде қопарылған жер қыртысы біртіндеп үігітіліп жатыр.
"Атылған көл" жиегіндегі төбешіктің солтүстік бетінде қазылған ін.  
16 "Атылған көл" жиегіндегі төбешіктің солтүстік бетінде қазылған ін.  
Қопарылыстан кейінгі жер қыртысының түсі әртүрлі.
17 Қопарылыстан кейінгі жер қыртысының түсі әртүрлі.
"Атылған көл" маңындағы радиация көрсеткіші әртүрлі екендігі байқалады. Төбешік басында жел соғып тұрғанда радиацияның азайғаны, ал өзге бөліктерде радиация мөлшері көбейгені көрінеді.
18 "Атылған көл" маңындағы радиация көрсеткіші әртүрлі екендігі байқалады. Төбешік басында жел соғып тұрғанда радиацияның азайғаны, ал өзге бөліктерде радиация мөлшері көбейгені көрінеді.
19
"Атылған көлдің" батыс жақ жиегіндегі ойпаңдау тұста радиация мөлшерден тым көп екені байқалды. Дозиметр құрылғысы мұндайда ерекше сигнал береді. 
20 "Атылған көлдің" батыс жақ жиегіндегі ойпаңдау тұста радиация мөлшерден тым көп екені байқалды. Дозиметр құрылғысы мұндайда ерекше сигнал береді. 
16x9 Image

Қуанышбек ҚАРИ

"Шайхана" блогының авторы. Азаттықтың Алматы бюросының бас редакторы болған. Әл-Фараби атындағы ҚазМҰУ-дің журналистика факультетін бакалавр дәрежесімен, Тегеран университеті парсы әдебиеті факультетін магистр дәрежесімен тәмамдаған.

Иран телерадиобірлестігі әлемдік қызметінде тілші, кейін қазақстандық бірнеше БАҚ-тың Ирандағы тілшісі қызметтерін атқарған. Қазақстандық ақпарат агенттіктерінде, газет-журналдарда тілші, бөлім меңгерушісі, бас редактордың бірінші орынбасары болған. 

​
Back to top
XS
SM
MD
LG