Оңтүстік Қазақстан облысында ВИЧ дертіне шалдыққан алты сәби бірер жылдың ішінде әртүрлі себептермен жетімдер үйіне тапсырылған. Қоғамда оларға кемсіте қараудың жойылмай келе жатқандығы ата-ананың қамқорлығына зәру балалар үшін басты қиындықтардың біріне айналып отыр.
АНА МЕЙІРІМІН АҢСАҒАН БҮЛДІРШІН
Шымкент қаласындағы психо-неврологиялық және медико-әлеуметтік мекемесіне осыдан сегіз ай бұрын түскен бес жасар Жарас (есімі өзгертіліп алынды) үнемі анасын іздеп, келген-кеткендерге жаутаңдайды.
Жүйке ауруларына шалдыққан балаларға арналған интернатқа дейін бүлдіршін бір жарым жылдай сәбилер үйінде тәрбиеленген екен. Ол жерге Жарасты ата-анасы әкеліп тапсырыпты.
Дүниеге орталық жүйке дертімен (ДЦП) келген кішкентай Жарастың ауруханада ВИЧ дертіне шалдыққаны жайлы шағын ауылда сөзтез тарағаннан кейін кейбір көрші-қолаң оларға есік ашуды қойып, бұл отбасымен араласуды сиретіпті. Бұдан кейін Жарастың жанұясы баланы арнайы мекемеге әкеліп тастапты.
– Анасын да кінәлай алмайсың. Оның екі қызы бар. Сал ауруына шалдыққан ұлына қарау қиынға соққан. Бүкіл ауылға мазақ болған. Атасы науқас сәбиден арылуға, не келіннің үйден кетуіне шарт қойған екен. Әрине, келін болған соң ата-енеге қызмет етіп, солардың көңілінен шығу керек. Анасы тастап кетерде Жарастың жылағаны әлі көз алдымда. Ол анасының мойнынан ұстап алып, жібермей ұзақ жылады. Өкінішті жайт. Бірақ баланы біреу үшін емес, өзіміз үшін туамыз ғой, – дейді «Балаларды СПИД дертінен қорғау» қайырымдылық қорының президенті Жанетта Жазықбаева.
Қор президенті қазір Жарастың ата-анасын іздеумен келеді. Науқас баланың ата-анасы 2006 жылы қор ашылғаннан кейін халықтан жиналған көмектен 1,5 миллион теңге қаражат алған екен. Сондай-ақ мемлекет тарапынан берілген жер теліміне де иелік еткен. Ата-анасы өз баласынан ресми түрде бас
Жарастың анасы интернатқа құжат толтыру үшін бір рет келген екен. Бірақ ұлын көрмей кеткен...
– Жарастың ата-анасын таппай жүрміз. Олар телефон нөмерлерін үнемі ауыстырады. Балаға ата-ана мейірімі жетіспейді ғой. Оның дертінен гөрі, жан жарасы басым. Келген-кеткенді аңдып, анасын іздейді. Осы уақытқа дейін бұл бала мемлекеттің қамқорлығында. Сондықтан оның ата-анасы ресми түрде баласынан бас тарту керек, – дейді Жанетта Жазықбаева.
Науқас баланың ата-анасын интернат басшылығы да іздеумен әлек. Орталықтың директоры Бақытжан Спабекованың айтуынша, осы уақыт ішінде Жарастың анасы интернатқа құжат толтыру үшін бір рет келген екен. Бірақ ұлын көрмей кеткен. Сегіз айға созылған сергелдеңнен кейін оның атасы телефон арқылы Жарасқа келіп кетуге уәде де беріпті. Бірақ әлі жоқ дейді орталық қызметкерлері.
Жүйке ауруына шалдыққан балаларға арналған интернатта тәрбиеленіп жатқан Жарастың қазіргі жағдайын орталық дәрігері орташа деп бағалайды. Жарас сал ауруымен қатар, күрделі жүйке ауруынан да зардап шегеді. Сөйлей алмайды. Оған ВИЧ дерті Шымкент қаласындағы ауруханалардың бірінде ем қабылдаған кезде жұққан. Қазір ол ВИЧ дертінің 4-тобына жеткен.
– Бөтелкеден тамақтанған болу керек. Бізге түскенде ол асты жұта алмайтын. Қасықпен езілген тамақ береміз. ВИЧ инфекциясына қарсы (АРВ) антиретровирустық терапияның 3-ші кестесі бойынша ем қабылдайды, осындай терапияға тәуелді. Бала өздігінен зәр шығара алмайды. Күнара оған клизма қоямыз. Мұндай бала ата-ана үшін масыл емес. Бірақ үнемі қадағалауды қажет етеді. Қазір ет алды. Өте зерек. Музыканы ұнатады. Адам таңдайды. Балалардың бәрімен бірдей араласа бермейді. Біз оған барлық жағдайын жасауға тырысамыз, бірақ бала анасын қатты сағынып, алаңдайды, – дейді интернаттың дәрігері Зульфия Хаширбаева.
Бұл интернатта қазір 251 бала тәрбиеленіп жатыр. Жарастың ВИЧ дертіне шалдыққаны жайлы мекеменің санаулы қызметкері ғана біледі екен.
Облыс аудандарының бірінде тұратын кішкентай Жарастың жақындарын іздеп барғанымызда, бізге есікті оның анасы ашты. Жасы отыздар шамасындағы әйел келген мақсатымызды білісімен, еш жауап берместен, қақпаны тарс жапты.
ТОҒЫСҚАН ТАҒДЫРЛАР
Соңғы бірнеше жылдың ішінде Оңтүстік Қазақстандағы балалар үйіне ВИЧ дертін жұқтырған алты сәби түскен. Осы ауруға шалдыққан екі нәрестеден ата-аналары перзентханада бас тартыпты. Олардың біреуін науқас сәбилердің ата-анасының бірі асырап алған екен. Қазір кішкентай қыз сол отбасында тәрбиеленіп жатыр.
«Балаларды СПИД дертінен қорғау» қайырымдылық қоғамдық қорының президенті Жанетта Жазықбаеваның айтуынша, өткен жылы ВИЧ дертіне шалдыққан бір әйел 6 айлық жүкті кезінде өз өзіне салып өмірмен қоштасыпты. Оның артында айықпас дертке шалдыққан 5 жасар ұлы қалған. Қазір ол бала жетімдер үйінде.
Тағы бір 5 жасар баланың анасы есірткіден уланып көз жұмған. Ол бала да балалар үйінде тәрбиеленіп жатыр. Қазіргі уақытта оны туыстары асырап алуға тырысып жатқан көрінеді.
Осыдан төрт жыл бұрын жетімдер үйіне өткізілген ВИЧ індетіне шалдыққан ұл баланы бір американдық отбасы асырап алған болатын.
– Бұл балалар ВИЧ инфекциясын жұқтырғанымен денсаулықтары жаман емес. Барлығы тиісті ем қабылдайды. Олар өте алғыр балалар. Біз қолдан келгенінше көмек көрсетіп жатырмыз, олар да Жарас секілді ата-анасын күтеді, – дейді қайырымдылық қордың президенті Жанетта Жазықбаева.
ҚҰПИЯ ӨМІР
Азаттық радиосына сұқбат берген Сәуле есімді келіншектің екі баласы бар. Үлкен қызы 10 жаста. Ұлының жасы жетіде. Осыдан төрт жыл бұрын ВИЧ жұқтырған ұлы былтыр мектеп табалдырығын аттаған. Келіншек баласының дерті жайлы ешкімге тіс жармайды. Ұлы ВИЧ дертін жұқтырғаннан кейін күйеуі Сәулені екі баласымен тастап кетіпті.
– Бұл ауруды жұқтырғанын білгенде күйеуім бізбен бірге тамақ жеуді де қойды. Тіпті баламыздан кейін дәретханаға да кірмейтін. Ақыры тастап кетті. Ең жақын адамыңның өзі қабылдамағанда басқа жұртқа не дейсің? Қазір мектепке барамыз. Онда ешкім білмейді. Білсе мазақ болатынын білем. Ешкімге айтпаймын. Бұл дертті қабылдауға біздің қоғам дайын емес. Ұлым ем қабылдайды. Оқуы да жақсы. Дәрілерін қабылдайтын уақытты жазып қойып, кейде өзі ескертіп отырады. Мұндай жағдайды ешкімнің басына салмасын деймін, – дейді мұңлы ана.
Бүгінде Оңтүстік Қазақстан облысында ВИЧ дертіне шалдыққан 221 бала тіркеуде тұр. Олардың басым бөлігі дертті ауруханада жұқтырған. Мамырдың ортасында осы ауруға шалдыққан тағы бір бала анықталды.
Бұл дертке шалдыққандар үшін әлі күнге шешімін таппай отырған негізгі қиындықтардың бірі – қоғамда оларға кемсіте қарайтын көзқарастың жойылмай келе жатқандығы дейді ВИЧ жұқтырған балалардың ата-аналары.