"БАТЫС ЖУРНАЛИСТИКАСЫНАН ҮЙРЕНУ ӘЛІ КҮН ТӘРТІБІНЕН ТҮСКЕН ЖОҚ"
– Едіге мырза, сіз Азаттықтан қызметтен кеткеннен бері тоғыз жылға жуықтапты. Азаттық радиосының Алматыдағы бюросы ашылар қарсаңда радиоға келіпсіз. Азаттыққа келген алғашқы жылдарыңыз туралы айтып кетсеңіз.
– Төреқұл, алдымен араға тоғыз жыл салып осы Азаттықтың Прагадағы бас пәтерінде қауышқаныма қуаныштымын. Қазір Прагаға Қазақстаннан келетін тілшілер сияқты, өзімнің де кезінде Мюнхендегі бас пәтерге барған сәтім еске түсіп отыр. Азаттықта 1991 жылдан бастап жұмыс істедім. Сол кезде жастар мәселесін қозғайтын тілші болдым. Біртіндеп тақырып ауқымы да кеңейді, жұмыс істейтін адам саны да ұлғайды. Сөйтіп жүргенде Алматыда бюро ашатын деңгейге жетті.
Әрине, сол кездегі бюро мен қазіргі бюроны салыстыруға келмейді. Алғашқы бюро екі бөлмелі пәтер еді. Десе де оны Азаттықтың Қазақстандағы шаңырағы деп мақтан тұтатынбыз.
Өзім Азаттықтың тілшісі болмай тұрып Азаттықтың тыңдаушысы болдым. Сол кезде Қазақстандағы оқиғаларды Қазақстанның БАҚ-ынан емес, Азаттықтан біліп отыратынбыз. Сол уақытта Азаттық бұрынғы Совет Одағы елдерінен түсетін ақпаратты кештетіп болса да, түгел қамтып отыратын.
Мысалы, Желтоқсан оқиғасы туралы хабарды алғаш таратқан Азаттық радиосы еді.
Қазақстаннан тілші алғаннан кейін Азаттықтың жаңа кезеңі басталды деуге болады. Өйткені бұрын Қазақстандағы жағдайды жергілікті газет-журнал арқылы ғана біліп келген радио енді жергілікті тілшілері арқылы оқиға ортасынан хабар тарату мүмкіндігіне ие болды. Сол кезде біз ақпаратты әртүрлі бұлақтан алып, Азаттықтың стандартына сай келетін хабар таратуға тырыстық. Әуелде арасында мен де бар, сол кезде Қазақстаннан қызмет атқарған азаматтардың Батыс журналистикасы туралы білімі шамалы болатын. Ақпараттың кем дегенде екі бұлағы болу керек деген сияқты жаңа стандартты, оқиғаны аудиторияға қызықты етіп әңгімелеп, storytelling түрінде жеткізуді және басқа да іс-тәжірибені Азаттыққа келіп үйрендік.
Қазір қарасақ, бұл бір баяғы заман сияқты көрінеді. Дегенмен елдегі жағдайды ескерсек, Батыс журналистикасынан үйрену Қазақстанда әлі де күн тәртібінен түскен жоқ.
"ДЕГЕНІНЕ КӨНБЕСІНЕ КӨЗІ ЖЕТКЕН БИЛІКТІҢ АЗАТТЫҚҚА КӨЗҚАРАСЫ ӨЗГЕРДІ"
– Сол дәуірде Қазақстан билігінің Азаттық радиосына көзқарасы қандай еді? Елдің бірінші президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі де Азаттыққа сұхбат берді дегені рас па?
– Назарбаевтың Азаттыққа сұхбат берген кездері болды. Бірақ одан кейін дегеніне Азаттықтың көнбесіне көзі жеткен Қазақстан билігінің Азаттыққа көзқарасы өзгерді. Өйткені билік кешегі коммунистік партияның функционерлерінен, жетекшілерінен құралды ғой. Оған дейін де олардың Азаттыққа "дұшпан дауысы" деген советтік клишемен қарайтынын басымыздан өткердік.
Бірақ Қазақстанның сол кездегі коммунист жетекшілері Азаттыққа сескене қараса да есептесуге мәжбүр болды. Дегенмен елемеуге тырысатын.
Бірде Орталық Азия елдерінің президенттері қатысқан бір жиынға Азаттық тілшісі ретінде бардым. Сонда мен Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаевтан сұхбат алуға тырыстым. Ол "Азаттық радиосы" дегенді естіген соң-ақ бір жарым минут қана жауап берді де, ары қарай сөйлегісі келмеді. Бірақ мен дәл сол жерде қырғыз президенті Асқар Ақаевтан 16 минуттық сұхбат алдым...
ШЫҒЫСТАН ХАБАР ТАРАТУ ЖӘНЕ ЧЕХИЯҒА КӨШ
– Сіз Азаттық радиосына алғаш келген 1991 жылдан 2008 жылы редакцияның басшылығын атқарғанға дейін едәуір уақыт өтті. Осы аралықта Азаттық қалай өзгерді?
– Мұндайда Азаттықтың өзім көрген, басты кезеңдеріне тоқтала кеткен жөн сияқты. Біріншіден, 1993 жылы Азаттықтың жергілікті тілшілерді жұмысқа тартып, Қазақстанға келуі маңызды оқиға болды. Кейін Алматыда өз бюросын ашты. Бұл үлкен белес еді. Өйткені Шығысқа жылжып, хабар тарату Азат Еуропа/Азаттық корпорациясысының арманы еді.
Кезінде Азаттық радиосы орталығының Мюнхеннен Прагаға көшу себебі де сол болатын. Шығысқа қанат жайып, осы аймақтан еркін хабар тарату миссиясы орындала бастады. Бұл тұрғыдан қарағанда, Азаттықтың Қазақстаннан тікелей хабар таратуын үлкен белес деп есептеймін.
Одан кейінгі белес ретінде Азаттықтың Мюнхеннен Прагаға көшуін және радио орталығында қазақстандық тілшілердің жұмыс істей бастауын айтуға болады. Оған дейін Мюнхендегі тілшілердің көбі түркиялық қандастар болатын. Олардың бәрі хал-қадірінше радиоға қызмет атқарып, Азаттықтың биіктен көрінуіне өзіндік үлесін қосты.
Радионың бас пәтері Мюнхеннен Прагаға көшкенде олардың барлығы Мюнхенде қаламыз деген шешім қабылдайды. Бұл 1995 жыл еді. Сонда Прагадағы редакцияға Қазақстаннан журналистер алынды.
Өз басым радионың бас пәтеріне келгенде, жұмысқа Мюнхеннен қосылдым. Басшылық бұрын да жұмыс бабымен осы Мюнхенде болғанымды ескерсе керек, Мюнхеннен Прагаға көшу кезінде эфирге ескірмейтін қосымша қызғылықты хабарлар қорын дайындауымды өтінді.
Радионың Прагаға көшуі жұмысқа серпіліс берді. Корпорацияға бұрынғы Чехословакия парламентінің ғимараты берілді. Чехияның сол кездегі президенті Вацлав Гавел Азаттық радиосын арнайы шақыртып, сонда орналасуына барынша жәрдемдесті. Тәуелсіз Чехия үкіметі мен қарапайым чех халқының бұл ықыласын қатардағы журналистер, біз толықтай сезіндік.
"АЗАТТЫҚТЫҢ МҰРАТЫ – ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ ХАБАР ТАРАТУ"
– Сіз Азаттықтағы жұмысыңызда айтулы оқиғаларды көп көрдіңіз. 11 қыркүйек оқиғасы, одан кейінгі Ауғанстан мен Ирактағы операциялар, Қазақстанда Конституцияның өзгеруі, Назарбаев билігінің ұзаруы, бертінгі Жаңаөзен оқиғасы сияқты дәуір оқиғаларын көріп, күн сайын хабар таратып тұрдыңыздар. Сол кездерді қазір қалай еске аласыз?
– Өзің айтып өткендей, бұл жерде екі мәселе бар. Оның бірі Қазақстанға тікелей қатысты оқиғалар, ішкі жаңалықтар және Азат Еуропа/Азаттық корпорациясы деңгейіндегі оқиғалар. Өзің айтқаннан есіме түсіп отыр, Прагада алғаш біз орналасқан әлгі парламент үйінің алдында 2001 жылғы 11 қыркүйек оқиғасынан кейін әскери күзет қойылды. Жарақтанған БМП техникасы тұратын. Сол шамада Азаттықтан Иран редакциясы ашылып, соған орай радиоға қауіп ықтималдығы артқан.
Ал өзіміздің Қазақ редакциясына келсек, сол кездегі бүкіл әріптестеріміздің жұмыстарын атап өткім келеді. Прагада отырған әріптестер ғана емес, әсіресе, Қазақстанда алғы шепте жүрген журналистердің еңбегі ерекше болды. Біз Прагада отырып Қазақстаннан алынған хабарларды әуеге әзірледік.
Осы арада мына жайтты баса айта кетейін. Сол аралықта билік тарапынан Азаттық хабарларын цензураға түсіру, қадағалау әрекеттері де болып жатты. Біздің әріптестерді шетке қағатын, ең ақыры баспасөз мәслихаттарына жібермеуге тырысатын. Журналистік тұрғыда кемсіту, журналистік топтарға қоспау тәрізді оқиғалардың бәрін бастан өткердік. Соған қарамастан әріптестеріміздің бәрі де өз қызметін абыроймен атқарды. Оның басты көрсеткіші тыңдарманның бағасы еді.
Сол кезде Азаттық эфирде қысқа толқында хабар тарататын. Алматыда АМ толқынында 1341 кГц жиілігінде қаланың өз ішінде шығатынбыз. Оны көлікпен жұмысқа бара жатып, таңғы және кеші жеті мен сегіздің арасында тыңдауға болатын.
Кейін осы мәселеге қатысты бір адамның айтқанынан білдім, бұл жиілікті ешкім тыңдамағандықтан Азаттыққа берген екен. Бұл Қазақстан үкіметінің америкалық радиоға хабар таратуға мүмкіндік бердік деп айтуына қолайлы болған.
Біз, әлбетте, FM толқынынан хабар таратуға әрдайым талпынып отырдық. Бірақ билік оны бізге бермеді және бермейтіндігін де ашық байқатты. Билік жақсы жиіліктерді алуымызға мүмкіндік бермеуге тырысты. Ал сол уақытта Азаттықтың Қырғыз редакциясы жергілікті теледидардан хабар таратауға мүмкіндік алған болатын.
Біз де жергілікті теледидар, радиолармен біріккен хабар таратуға тырыстық. Бірақ биліктің қатысуымен бұл жобалардың бәрі құрдымға кетті. Өйткені олар тақырыпты талдауға біздің шек қоймайтынымызға көз жеткізді. Бір жолы ғана қазақ тілінің қоғамдағы қызметі деген тақырыпта бірлескен жоба жасадық.
Өйткені тіл мәселесі – бәріне ортақ тақырып. Әдейі осы тақырыпты таңдадық. Қарапайым жұрттың бәрінің көкейінде жүрген мәселе. Біз бұл тақырыпқа қуана-қуана кірістік.
Оның үстіне Азаттықтың тағы бір мақсат, мұрат, миссиясы – қазақ тілінде хабар тарату. 1992 жылы Мюнхенге барғанда алпысыншы жылдары Азаттықта жұмыс істеген ақсақалдар осыны айтатын. Совет одағында отар болып қалған халыққа қазақ тілінде хабар тарату маңызды миссия болатын.
Өзім Алматыда туып-өскендіктен тіл мәселесімен жақсы таныспын. Қазақ совет республикасының астанасы болса да жалғыз қазақ мектебі болды. Осының өзі – жағдайдың қандай деңгейде болғандығының көрсеткіші.
Сондай кезде Азаттық радиосы күн сайын қазақ тілінде хабар таратып, қазақ тілінің бар екенін паш етіп, қазақ тілінде ақпарат таратуға болатынын көрсетті.
Кейін өзім директор болғаннан кейін Азат Еуропа/Азаттық радиосының президенті Джеффри Гедминмен бірге Астанаға барып, сол кездегі сенат төрағасы, қазіргі президент Қасым-Жомарт Тоқаевпен, сол кездегі премьер-министр Кәрім Мәсімовпен және ақпарат министрі Мұхтар Құл-Мұхаммедпен кездестік. Бізге Қазақстанда қызмет көрсетуе мүмкіндік жасауын, дұрыс жиілік беруін сұрадық. Қоғамның дамуына, демократияның өркендеуіне көмектесуге әзірміз дедік. Соған қарамастан олар бізді сыпайы түрде қарсы алып, сыпайы түрде "жоқ" деп шығарып салатын.
– Онда содан бері көп ештеңе өзгермеген екен ғой. Біз 2017 жылы "Қазақстан" телеарнасымен бірігіп тек халықаралық жаңалықтарды тарататын "Жер-жахан" деген жобаны қолға алған едік. Онда ішкі жаңалықтар берілмейтін. Сол бағдарлама "Қазақстан" арнасынан бір-ақ рет шықты. Ертесінде "кешіріңіздер, бұдан артық шығара алмаймыз" деген жауап естідік. Не үшін солай болғанын бізге ешкім түсіндірген де жоқ. Бұл да сол сіз айтқан біріккен жобалардың ақыры еді...
– Өзің айтқаннан кейін есіме түсіп отыр, біз содан кейін "Алматы" телеарнасында халықаралық жаңалықтарды жүгіртпе жол арқылы беріп отыратын ортақ жоба жасадық. Қазақстан жағы ішкі жаңалықтарды айтпайсыздар деген шарт қойды.
Осылайша, негізгі миссиямыздың өзі хабар тарату болғандықтан, сол хабар таратудың барынша әртүрлі жолын қарастырдық. Соның бірі "Алматы" телеарнасындағы экранның астындағы жүгіртпе жол жобасы еді.
"АЗАТТЫҚ ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУІНІҢ АЛҒАШҚЫ ҚАДАМЫН ЖАСАДЫ"
– Тіл туралы айтып қалдыңыз. Ендігі сұрақ та соған жалғасатын латын жазуы туралы болмақ. Сіз Азаттыққа келгенде редакция қызметкерлері латын әліпбиін қолданып жүрген еді ғой. Қиын болмады ма?
– Азаттыққа келген кезімде Мюнхендегі редакцияда бір адамнан басқасының бәрі латын әрпімен жазатын. Онда түрік тіліндегі латын әліпбиі негізге алынған. Мен де бір апталық тәжірибеден кейін латынға көшіп алдым.
Қиын ештеңесі жоқ. Өте оңай. Кирилл әрпімен жазған жалғыз Махмет Құлмағамбет деген әріптесіміз еді. Ол Совет кезінде диссидент атанды. Азаттыққа Қазақстаннан барған жалғыз қызметкер сол кісі болатын.
Махметтен басқа ағайынның бәрі де латын әрпімен жазатын. Меніңше, Азаттық қазақ тілінің латын әліпбиіне көшуінің алғашқы қадамын жасады десек, артық болмас.
Кейін Прагаға көшкен соң редакцияда кирилл әліпбиі қолданылатын болды. Бірақ мен латынмен жаза бердім.
Латын әліпбиіне көшу – кейінгі жылдары Қазақстандағы маңызды мәселенің біріне айналды. Алайда Азаттық радиосы өзің айтқандай латын жазуын әлдеқашан қолданған болатын.
РАДИО НЕГЕ ЖАБЫЛДЫ, ФОРМАТ НЕГЕ ӨЗГЕРДІ?
– Сіз Азаттықтың Қазақ редакциясын басқарған кездегі тағы бір белес радионың толықтай жабылып, вебсайт форматына көшуі еді. Азаттық қазақ және орыс тілдерінде хабар таратып, қостілді мақтаулы сайтқа айналды. Дегенмен қазірге дейін адамдар радионың неге жабылғанын сұрап жатады. Сол сұраққа сізден жауап бола ма?
– Радио кезеңінде біз тек орта және қысқа толқында ғана хабар тарата алдық. Оның тыңдарманы біз ойлағандай мөлшерде болмады. Бар толқында әрмен қарай да хабар тарататын едік, бірақ басқа да жобаларды қолға алу керек болды. Сондықтан қаржы үнемдеу үшін қысқа толқыннан бас тартуға тура келді. Қазақстанның түкпір-түкпірінен тілші табу үшін қаражат қажет еді. Сол кезде Қазақ редакциясындағы қызметкерлер саны 47-ге жетті. Бұл қаржыны үнемдеу арқасында жеткен жетістік-тұғын.
Сол кезде батыстық New York Times, Washington Post тәрізді белгілі басылымдар, корпорациялар да видеомен хабар таратуға енді көшіп жатқан болатын.
Сонда радио басшылығы осы саланың мамандарын Прагаға әкеліп, олардың бізбен тәжірибе алмасуына жағдай жасады. Осы аралықта Азаттықтың Қазақ бөлімі алғашқылардың бірі болып видео түсіре бастады. Жай адам сөйлейтін видео емес, оқиғаны көрсететінбіз. Батыс басылымдарының бірі сол кезде "Азат Еуропа/Азаттық радиосы" деп емес, "Азат Еуропа/Азаттық видеосы" деп хабарлап, біздің Қазақ қызметі түсірген бейнекөріністердің бірін көрсетіп, корпорация ішінде үлкен абыройға ие болған едік.
Уақыт өте келе Қазақстанда қазақ тілін білмейтін халықты өзіміздің аудиторияға қосу күн тәртібіне қойылды. Бұл жөнінде әрине, редакция ішінде әртүрлі талқылаулар болды. Мен ол кезде редакция директоры ретінде орыс тілінде хабар тарату маңызды деп есептедім және әлі де сол пікірдемін. Егер еркін сөзді Қазақстан халқына жеткіземіз дейтін болсақ, біз орыс тілінде сөйлейтін жұртты шетке қаға алмаймыз. Ал Қазақстандағы барлық азаматты қазақ тілінде сөйлету биліктің мойнындағы мәселе деп есептедік. Сөйтіп Азаттықтың Қазақ бөлімі Орталық Азиялық редакциялардың ішінде алғаш рет қосымша орысша тілінде хабар тарата бастады.
Тағы да айта кетейін, бұл қазақша хабардың есебінен болған жай емес. Бұдан қазақша хабарлардың саны да азаймады, сапасы да кемімеді. Тек оған қосымша ішкі ресурстардың есебінен орысша хабар таратылатын болды. Басында кішігірім сайт болып ашылып, кейін мен директор болғанннан кейін толыққанды қостілді сайтқа айналдық. Азаттықтың Қазақ бөлімі тек Орталық Азиялық редакциялардың ішінде ғана емес, сонымен бірге Кавказ және басқа да бөлімдердің ішінде алғаш рет қос тілде хабар тарататын сайт ретінде танылды. Өйткені Қазақстанның өзінің жағдайы осыған сай болатын. Еркін сөзді жеткізуде тіл тек қана құрал деп қарастырдық.
2009 жылы жылы біздің сайтымыз Сан-Францискода орналасқан Online News Association деген ұйымның жылдық сыйлығына ие болды. Бұл сыйлық онлайн журналистика саласындағы Оскар ретінде есептеледі. "Ағылшын тілді емес кішігірім сайт" деп аталатын категория бойынша осы сыйлықты Азат Еуропа/Азаттық радиосы корпорациясы тарихында алғашқы және әзірге соңғы рет Қазақ редакциясы ұтып алған еді.
Осындай уақыт талабына сай жаңалық тарату форматына өзгергеніне орай бізді сынаған адамдар да көп болды. Тіпті Азаттыққа тілектес адамдардан да сондай сын естіп жаттық...
"ЖАҢАӨЗЕННЕН КЕЙІН БИЛІК ОҚ АТАДЫ ДЕГЕНГЕ СЕНБЕП ЕДІМ"
– Сіз Азаттықтағы қызметіңізден кеткелі Қазақстанда маңызды екі оқиға болды. Назарбаев биліктен кетті, кейін Қаңтар оқиғасы өріс алды. Соны көріп, кейде қолыңызға қалам алып, осы оқиғалар туралы жазғыңыз келіп кетпей ме?
– Әлгінде өзің еске салған Жаңаөзен оқиғасынан Азаттық бірінші болып хабар таратты. Жаңаөзенде бірнеше күнге интернетті өшіріп тастап, қайта қосылған алғашқы сағатта Азаттық сондағы видеоларды жариялай бастады. Соның ішінде қарулы адамдардың қарапайым халыққа оқ атқанын көрсететін қорқынышты видео бар еді.
Бұны Қаңтар оқиғасымен салыстыру үшін айтып отырмын.
Жаңаөзен оқиғасында наразылыққа шыққан халықты да Желтоқсан оқиғасында жиналғандарды кінәлағандай айыптағандар болды. Айыптағандардың ішінде тек билік өкілдері ғана емес, мәдениет, өнер адамдары мен қоғам қайраткерлері бар еді.
Осы оқиғаны ести сала әкем мақала жазды. Бірақ оны біз бірден жариялай алмайтын едік.
– Мүдделер қайшылығы...
– Иә, әкемнің мақаласын этика жағынан қарастырып, яғни өз әкесінің мақаласын жариялатты демес үшін оны ағылшыншаға аудартып, редакторлар алқасына ұсындым. Олар жариялауға болады дегеннен кейін барып сол мақала Азаттықтың вебсайтына шыққан.
Ал Қаңтар оқиғасында қоғам бірден биліктің әрекеті қате екенін айтты. Қанды Қаңтар кезінде билік айтқандай "20 мың террористің" өтірік екенін бәрі де айтып, айыптап жатты. Осы тұрғыдан қарағанда, Жаңаөзен оқиғасымен салыстырғанда бұл жағдайдың өзгергенін көрсететін оқиға сол болды. Жаңаөзен оқиғасы Қазақстанның батысындағы кішкентай қалада өрістеген оқиға болса, Қанды Қаңтар бүкіл Қазақстанды қамтыды. Және мәдениет, өнер адамдары болсын, ел ағалары болсын, биліктің жетегінде кете қойған жоқ. Биліктің әрекетін ақтайтындай қадамға бармады. Ал Жаңаөзен мен Желтоқсан оқиғалары кезінде бұлай болмады. Мұның өзі қоғамдағы өзгерісті көрсетеді.
Ал өз басым Жаңаөзен оқиғасынан кейін билік қарапайым халыққа оқ атады дегенге сенбеп едім. Өкінішке қарай бұл қайталанды...
– Қаңтар оқиғасы тұсында жергілікті біршама сайттар хабар таратып жатты, тіпті азаптауларды да көрсетті. Бұл демократияның дамуының көрсеткіші ме, әлде биліктің беріп жатқан кішкене мүмкіндігі ме?
– Кешегі комунистік елде ғана емес, 200 жыл демократияны ұстанып келе жатқан елде де билік мүмкін болғанынша болған оқиғаларды өз пайдасына бұруға, ақпаратты жасырып қалуға тырысатын кездері болады. Батыстағы саясаткерлер де қолынан келсе, соған барар ма еді. Бірақ оған қалыптасқан жүйе мүмкіндік бермейді. Мұндайда бар мәселені халықтың ақпаратты еркін алуға деген талпынысы мен өздері сайлаған билікке қоятын талабы шешеді. Осы арқылы Батыс қоғамы дамып жатыр. Батыста ақпарат құралдары биліктің бір тармағы дәрежесіне жетіп қалған.
Менің ойымша, Қазақстандағы жұрт біртіндеп осыған келе жатыр. Мәселен, кейінгі сайлаудағы заңбұзушылықтарды біз классикалық ақпарат құралдарынан ғана біліп жатқан жоқпыз, оған азаматтық журналистика да үлес қосты.
"АЗАТТЫҚ РАДИОСЫНЫҢ БАСТЫ ЖЕТІСТІГІ – ТӘУЕЛСІЗДІГІНДЕ"
– Бұл күндері АҚШ-та тұрасыз. Қазір немен айналысып жатырсыз, журналистикаға жақын жүрсіз ба? Бәлкім, кітап жазып жатқан шығарсыз?
– Мен жазушы емеспін, әкем – жазушы, құдайға шүкір, ол жазып жатыр. Бірақ елде ескерілмей жатқан, осал тұстарға қолдан келгенінше үлесімді қосуға тырысып жатырмын. Соның бірі кезінде әкем бас редакторы болып тұрғанда "Жұлдыз" журналында жарияланған Ашаршылық куәгерлері естелігін кітап етіп шығардым. "Сары кітап" деген атпен жарыққа шықты.
Қазақстанда Назарбаев кезінде Ашаршылық тақырыбы мүлдем қозғалмай кетсе, кейінгі кездері ақырындап айтыла бастады. Соның өзінде көрші Ресейдің қытығына тимейік деген сылтауы бар.
Енді бұл еңбекті ағылшын тіліне аударуға ниеттеніп жүрмін. Себебі Қазақстандағы Ашаршылық жайында сырттағы жұрт білетін болса, оның да көп нәрсеге септігі тиеді деп ойлаймын.
– Қазіргі Азаттықтың оқырмандары мен көрермендеріне не айтар едіңіз? Біздің миссиямыз әлі де өзекті ме?
– Мен ширек ғасырға таяу Азаттық радиосында қызмет атқардым. Қарапайым тілші болып қабылданып, кейін Алматы бюросының жетекшісі, Мюнхен мен Прагадағы редакцияда қатардағы қызметкер, кейін бас редактор, одан кейін редакцияның директорлығына дейінгі бүкіл жолды жүріп өттім деуге болады. Сонда байқағаным Азаттықтың миссиясы мен атқарар қызметі әрқашан да өзекті болып келеді. Өйткені Азаттық радиосының ең басты жетістігі – тәуелсіз ақпарат құралы болуында. 70 жыл бұрын сондай мақсатпен құрылды және әлі де сол миссиядан танған емес.
Соған қарамастан Қазақстан билігі тарапынан болсын, басқа да топтар тарапынан болсын, Азаттықтың хабар таратуына, тақырып таңдауына ықпал еткісі келгендер де болды. Бірақ Азаттық қашан да өзінің тәуелсіз ақпарат құралы екенін көрсетіп келеді.
Азаттық тәуелсіздіктің алғашқы жылдары Қазақстанда журналистиканың жаңа сапасын қалыптастыруға тырысты. Бұдан ары қарай да Азаттық өз тәуелсіздігін сақтай отырып, жаңа технология мен өз заманына бейімделіп, хабар таратып, сол арқылы қоғамның дамуына үлес қоса береді деп ойлаймын. Өйткені бұл – ешқашан ескірмейтін миссия!
– Сұхбатыңыз үшін сізге көп рақмет.
Осыдан 55 жыл бұрын 15 қыркүйекте Қазақстанда алғаш рет Абай күні аталып өткенін білеміз бе? Совет идеологтары Абайды қалай пайдаланды? "Азаттық радиосына 70 жыл" аудиоподкасының алдағы эпизодында осы туралы баяндалады.
Подкастың барлық эпизодын Азаттық сайтынан, Apple Podcasts, Google Podcasts платформаларынан және Азаттықтың YouTube-арнасынан толықтай тыңдауға және жүктеп алуға болады.
ПІКІРЛЕР