Freedom House баяндамаларының бірі. (Көрнекі сурет).
Freedom House Қазақстанды баспасөзі «еркін емес» ел деп атады
Freedom House («Фридом Хауз») ұйымының 2012 жылғы баспасөз еркіндігін бағалаған жылдық есебінде Қазақстан бір сатыға төмендеп, ақпарат құралдары «еркін емес» елдер қатарында аталды. Қазақстан бұл тізімде постсоветтік Беларусь, Өзбекстан және Түркіменстанның алдында тұр.
1980 жылдардан бері ақпарат құралдарының еркіндігі мен тәуелсіздігін зерттеп келе жатқан Freedom House ұйымының 2011 жылғы баспасөз ахуалы жайлы ғаламдық зерттеуі 197 мемлекет пен аймақта жүргізілген. Биыл ұйым зерттеуіне жаңа мемлекет – Оңтүстік Судан да енді.
«АРАБ ЕЛДЕРІНДЕ БАСПАСӨЗ ЕРКІНДІГІ ДАМИ БАСТАДЫ»
Әлемнің әрбір еліндегі баспасөз еркіндігін бағалау хабар тарату, интернет еркіндігі мен басылым төңірегіндегі жағдайлар, оқиғаларды сараптау арқылы жасалады. Ол ақпарат құралдары жұмыс істейтін құқықтық ортаны, ақпарат алу мен хабар таратуға әсер ететін саяси ықпалды, жаңалық тарату мен контентке жасалатын экономикалық қысымды анықтайды.
Ұйымның есебінше, әлемдегі 66 мемлекетте баспасөз «еркін», 72-сінде «жартылай еркін», ал Қазақстанды қоса есептегенде 59 елде баспасөз «еркін емес».
2011 жылғы есепте 68 ел «еркін», 65-і «жартылай еркін», 63 мемлекет «еркін емес»
Freedom House өкілі Кристофер Уолкер. Вашингтон, 10 мамыр 2010 жыл.
деп бағаланған еді.
Freedom House ұйымының биылғы мәліметіне қарағанда, Араб әлемінде баспасөз еркіндігі дами бастаған.
– Аймақтағы үш елде біраз даму бар. Оның ішінде жариялылыққа қарай ұмтылған Тунис пен Ливияда тарихи оқиғалар болды. Бұл тұста аймақтағы бірқатар елдерде – Иран, Сирия және Бахрейнде ақпарат құралдары күшпен басылып отыр, – дейді ұйымның стратегия мен сараптама жөніндегі вице-президенті Кристофер Уолкер.
«ЖАҢАӨЗЕН МЕН МИТИНГ АЙТЫЛМАЙДЫ»
«Журналистер қауіп-қатерде» ұйымының президенті Розлана Таукинаның айтуынша, «Қазақстанда журналистерге қарсы шабуылдар мен қорқытып-үркітулер көбейе түскен».
– Әсіресе қатты қысымға тап болып отырған – елдегі саяси жағдай туралы кәдімгі
«Журналистер қауіп-қатерде» ұйымының президенті Розлана Таукина. Алматы, 11 қаңтар 2011 жыл.
демократиялық хабарлар таратып, билікке оппонент болып жүрген жекелеген тәуелсіз ақпарат құралдары, – дейді ол.
Розлана Таукинаның айтуынша, «2011 жылдың 16 желтоқсанында Жаңаөзендегі халыққа оқ атылғаны туралы хабарларды тек билікке бағынбайтын ақпарат құралдары ғана таратты. Қазір Жаңаөзен оқиғасы мен сот процесіне қатысты хабарлар беріп жатқан журналистер түрлі қысымдарға тап болды».
Ол Қазақстанның бірқатар қалаларында ай сайын өтіп келе жатқан билікке қарсы шаралар туралы «билікке жақын ақпарат құралдары ешқандай хабар таратпайтынын» айтады.
– Қазақстандағы үш мыңдай ақпарат құралдарының арасында екі-үш газет қана «Келіспейтіндер наразылығы» туралы жазып жатыр. Қалған 2 мың 995-і биліктің іс-шаралары мен саясатын насихаттаумен ғана шектеліп отыр. – деді ол Азаттыққа берген сұқбатында.
ЖУРНАЛИСКЕ ШАБУЫЛ
«Журналистер қауіп-қатерде» қорының президенті Розлана Таукина «елдегі сөз еркіндігінің жағдайы барған сайын ушығып бара жатқанын» айтады. «Оның бір дәлелі – қастандық шабуылына тап болып, өлім аузынан қалған журналист Лұқпан Ахмедьяровтың тағдыры бізді алаңдатып отыр» дейді ол.
– Журналистің өзі де, оның редакциядағы әріптестері де, журналистер құқын
Журналист Лұқпан Ахмедияров Жаңаөзен оқиғасының жүз күндігіне орай өткен қарсылық шарасында тұр. Орал, 24 наурыз 2012 жыл.
қорғаушы біз де Ахмедьяровқа жасалған шабуылды оның кәсіби қызметімен байланыстырамыз, – дейді Розлана Таукина.
«Уральская неделя» газетінің тілшісі Лұқпан Ахмедьяров өзіне жасалған шабуылға «Брат, сват, блат» атты мақаласы себеп болуы мүмкін екенін айтқан еді.
«Журналистер қауіп-қатерде» қорының президенті Розлана Таукинаның ойынша, «Лұқпан Ахмедьяров бұл мақалада жергілікті биліктегі кландық, рулық жақындықтарды, кімнің кіммен туыс екенін көрсеткен - ол билік өкілдеріне жақпаған».
Розлана Таукина «Қазақстан өзін зайырлы, демократиялық мемлекет деп жариялағандықтан демократиялық негіздер сақталуы тиіс, елде ақпарат алмасу мен сөз еркіндігі шектелмеуі керек» деп есептейді.
– Сөз еркіндігі болмай, ақпараттық кеңістіктен кез келген плюралистік БАҚ ығыстырылып отырса, оның соңы осындай қайғылы жағдайларға душар етеді, – дейді ол.
