Бұл спортшылар мен бапкерлердің Қазақстаннан кету тарихы әртүрлі. Шетелге кеткен қазақ балуандары ұлттық құрамаға кіре алмағандықтан, халықаралық жарыстарға бару құқығынан айырылған. Олар енді өзге елдердің ұлттық командаларында әлемдік жарыстарда жүлде салып жүр. Тіпті медальға таласқан сәттерде Қазақстан спортшыларының жолын кескен. Шетелге аттанған қазақстандық бапкерлер де қазір өзге елдердің ұлттық құрамалары мен клубтарының басшысы.
Беларусьтегі балуан
27 жастағы Ербол Қалабаев (60 килограмм, Ақтөбе) 2009 жылы грек-рим күресінен Қазақстан чемпионатының күміс жүлдесін алған. Оған дейін екі рет (2007, 2008) жастар арасында Қазақстан чемпионы атанған.
Ол 2010 жылы грек-рим күресінен Қазақстан ұлттық құрамасына алынып, Бакудегі Гран-при жарысына қатысты. Бірақ жүлделі орынға ілінбеді.
Кейін Қазақстанда грек-рим күресінде 60 килограмм салмақ категориясы бойынша ішкі бәсеке күшейіп, Ербол Қалабаев ұлттық құрамадан шығып қалды.
Одан соң бұл салмақта ірі жарыстарға әлем чемпионатының қола жүлдегері Алмат Кебіспаев пен Азия чемпионы Ербол Қоңыратов барып жүрді. Қалабаев Қазақстан құрамасынан шығып қалған соң, Беларусьтен түскен шақыртуды қабылдайды. Шетте жүрген қазақ балуаны Азаттық тілшісіне:
- 2010 жылы Белоруссиядан ұсыныс түсіп, бір жылдан соң сол елдің азаматтығын алдым. Қазақстан күрес федерациясы қарсы болған жоқ, рұқсаттарын берді. Мені бұл елге Сеул олимпиадасының чемпионы, Беларусь ұлттық құрамасының бапкері Камандар Маджидов шақырды, - дейді.
Қалабаев 2011 жылы Беларусь чемпионатында - қола, 2013 жылы алтын алды. 2013 жылы Тюменьде (Ресей) өткен әлемдік Гран-при жарысында қола жүлде иеленді. Осы жылы Будапеште өткен әлем чемпионатына қатысып, ширек финалға дейін барды.
Өзбекстандағы балуан
Грек-рим күресінен қазақ балуаны 23 жастағы Елмұрат Тасмұратов (60 килограмм, Шымкент) - Қазақстан ұлттық құрамасына алынатын кандидаттардың бірі болған еді. 2008 жылы ол Дәулет Тұрлыханов атындағы турнирде жеңіліп, бұл мүмкіндіктен айырылды. Спортшы Азаттық тілшісіне Өзбекстанға 2010 жылы кеткенін айтып:
- Шымкенттегі Саттарханов мектебінің түлегімін. Оқушы кезімнен Азия чемпионаттарына, әлем біріншіліктеріне баруды армандадым. Бірақ Қазақстан құрамасында орын табылмағандықтан, Өзбекстан азаматтығын алып, осы елдің чемпионатын ұтып, ұлттық құрамасына қабылдандым, - дейді.
Қазақ балуаны Өзбекстан атынан 2012 жылы Лондон (Ұлыбритания) олимпиадасына қатысты. Бірақ жүлдеге ілінбеді. 2013 жылы Делидегі (Үндістан) халықаралық жарыста алтыннан жүлде салды. 2013 жылы Будапеште өткен әлем чемпионатында ол Қазақстан ұлттық құрамасының балуаны Алмат Кебіспаевты жеңіп, қола медаль алды.
2014 жылы Астанада Азия чемпионы болды. Тасмұратов биыл Ташкентте өткен әлем біріншілігінде де жүлдесіз қалмады - қола медаль ұтты. Ташкентте өткен бұл чемпионатта Қазақстан құрамасы жүлдеге жете алмай қалды.
- Ата-анам Астанада тұрады. Мен де Қазақстанға қайта оралармын. Бірақ қазіргі мақсатым – Рио-де-Жанейро олимпиадасы. Соған дайындалып жатырмын, - дейді Өзбекстан құрамасындағы қазақ балуаны.
Финляндиядағы бокс бапкері
Кентау қаласында туған 38 жастағы Асқар Сәрсенбаев (Көкшетау) қазір бокстан Финляндия құрамасының бас бапкері. Ол студент кезінде, 19 жасында (90-жылдардың ортасында) Финляндия азаматтығын алып, сол елге қоныс аударған.
Алдымен жасөспірімдер құрамасын жаттықтырдым. Кейін ерлер және әйелдер құрамасын маған берді.
- Финляндия атынан Еуропадағы бірнеше жарысқа қатыстым. Бес жылдан бері осы елде бапкерлікпен айналысамын. Алдымен жасөспірімдер құрамасын жаттықтырдым. Кейін ерлер және әйелдер құрамасын маған берді, - дейді маман.
Асқар Сәрсенбаев баптаған фин құрамасының боксшысы Вилле Хукканен екі рет Еуропа чемпионатының қола медалін алған. Қазір қазақ бапкері жаттықтыратын Финляндия құрамасы 2015 жылы Софияда (Болгария) өтетін Еуропа чемпионатына дайындалып жатыр.
Литвадағы футбол бапкері
49 жастағы қазақстандық маман Владимир Чебурин (Қарағанды) – бүгінде Литваның «Круоя» футбол командасының бас бапкері. Чебурин «Круоя» командасына биыл ақпан айында кеткен еді. Бірақ ол әзірге азаматтығын ауыстырмаған.
Чебурин жаттықтыратын футбол клубы Литва чемпионатында қазір 2-орында тұр. Ол бапкерлік карьерасын 2006 жылы қарағандылық «Шахтер» командасында бастаған. Екі жыл клубтың бапкерлер кеңесінде болған Чебурин 2008 жылы «Шахтердің» бас бапкері болып тағайындалды. Сол жылы «Шахтер» Қазақстан чемпионатында қола жүлде иеленді.
2009 жылдың соңында «Шахтерден» кетіп, төменгі лигадағы «Оқжетпес» (Көкшетау) командасын жаттықтырды. 2010 жылы «Оқжетпес» бірінші лигада жеңіске жетіп, премьер-лигаға жолдама алған еді. Бұл клубтан кеткен соң бір жылдай қызметсіз жүрген Владимир Чебурин Литвадан келген ұсынысты қабылдайды.
Қазақстан құрамасынан орын табылмай немесе басқа да себептермен шетелге кеткен спортшылар мен мамандардың тағы бір шоғыры жайлы Азаттық бұған дейін жазған еді.
Қазақстандық бірнеше спортшы қазір Ресей, Катар, Австралия атынан жарысқа қатысып жүр. Дамир Буданбеков - бокстан Ирак құрамасын, Берікбол Қасымханов бокстан Мьянма құрамасын баптайды.
