Британияның Еуропа Одағынан (ЕО) шығуын, яғни British Exit сөзін кейінгі жылдары жұрт қысқартып Brexit атап кеткен. Маусымның 23-і Ұлыбритания азаматтары елдерінің ЕО құрамында қалар-қалмасын шешу үшін референдумда дауыс береді.
«ПОЛЬШАҒА БАРҒАНДА ҮЙІМДІ САҒЫНАМ»
Карол Соколовский енесі Сильвияның гуляш, бұршақ және поляк сорпасын қалай әзірлеп жатқанына қарап отыр. Swojskie Jadlo (Үй тағамы) мейрамханасында сәлден соң сорпа дайын болады. Мейрамхана екі жыл бұрын Ұлыбританияның шығысындағы шағын қала Бостонда ашылды, негізгі клиенттері – Бостон қаласына келген мигрант поляктар.
30 жастағы Соколовский Варшава мен Краковтың арасындағы шағын қала Стараховицеден келді, қазір болашағын тек Ұлыбританиямен байланыстырады. «Бұл жер өз үйімдей болып кетті. Соншалықты әдемі қала емес (Бостонды айтады – ред.), тіпті біреулер көріксіз қала деп те санайды. Бірақ маған осы жер ұнайды, ауласында бақшасы бар жайлы үйді жалдап тұрамыз. Демалыста Польшаға барғанда осы үйімді сағынамын» дейді ол.
Басқа да мыңдаған поляктар, литвалықтар мен латыштар тәрізді Соколовскийдің отбасы әуелде Линкольнширдегі фермада және азық-түлікті буып-түйетін фабрикада жұмыс істеуге келген. 2004 жылы ЕО құрамына 10 жаңа мемлекет кірді, осы елдердің азаматтары одақ аймағында еркін өмір сүру мүмкіндігіне ие болды.
«ҚАЛА МИГРАНТҚА ТОЛДЫ»
Бостонның 65 мыңға жуық тұрғынының 11 пайызы – ЕО-ның «жаңа тұрғындары» (ЕО-ға кейіннен кірген елдердің Ұлыбританияға келген азаматтары – ред.). Ұлыбританияның басқа аумағымен салыстырғанда бұл -үлкен көрсеткіш. Иммигранттардың келуі мұндағы ауыл шаруашылығы саласының дамуына тың серпін бергенімен, жергілікті халыққа бұл жағдай қиындау тиіп отыр.
Маусымның 23-і күні өтетін референдумда Ұлыбританияның ЕО құрамында қалар-қалмасы шешіледі. Осы референдумда кімнің қалай дауыс береріне иммиграция мәселесі де әсер етпек. «Ұлыбритания ЕО-дан шығуы керек» дейтіндер еуропалық саясаттың иммиграцияға ерекше көңіл бөлетінін ескертеді.
Жыл сайын Ұлыбританияға 184 мыңдай ЕО азаматтары келеді, әлеуметтік қызмет көрсету мекемелеріне бұл қатты салмақ түсіреді. Жақында жүргізілген сауалнама бойынша иммигранттар мәселесі референдумда шешуші фактор болуы мүмкін екенін көрсетті. «Шығуды» қолдайтындар осы иммиграция мәселесін басты себеп ретінде атаған.
14-ғасырда салынған әулие Ботольф шіркеуі мен Бостонның базар алаңы маңында серуендеп келе жатқан тоқыма фабрикасының бұрынғы қызметкері Жанет Эшбери «Біз ескі дәстүрде салынған сүйкімді қалада өмір сүріп жатқанбыз, қазір одан дым қалмады. Мигранттарға қарсы емеспін, бірақ тым көп келіп жатыр. Қала толып кетті. Медициналық қызмет көрсету орындары мен мектептердің оларға қызмет көрсетуге шамасы келмей жатыр» дейді.
Қызметі тоқтап қалған көлік компаниясының иесі Энджи Кукқа да «иммигранттар тасқыны» ауыр тиген. Куктің жергілікті бәсекелестері ЕО-ның шығысынан келген жүргізушілерді арзанға жалдап, ол мұндай бәсекеге шыдамаған. «Не пайда әкелмейтін жұмыс істеу керек болды, не жұмысшыларымның жалақысын қысқартуым қажет еді» дейді ол.
Куктың шағымы мұнымен бітпейді. Вест Стритпен жүріп келе жатқан (қазіргі тұрғындар оны «Ист Стрит» деп атап алған) Кук көптеген поляк және литвалықтар ашқан азық-түлік дүкендері мен барларды көрсетеді. Оның айтуынша, демалыс күндері кешке бұл жақта ағылшындар жүрмейтін болған. Қылмыс жасайтындар мен көлікті мас күйінде жүргізетіндер көбейген. Аудармашылар қызметі де денсаулық сақтау мекемелеріне қосымша шығын әкелген. Пәтер жалдау бағасы да өсіп кеткен, себебі қожайындар бір отбасына арналған шағын пәтерді бірнеше мигрантқа бергенді дұрыс көреді.
«Бостон лық толды. Пәтер жетпей жатыр, олардың тұратын жері жоқ. Қазір мигранттарды фургонға орналастырып жатыр. Бұл осы жерде туып-өскен, өмір сүріп жатқан ағылшындарға аса көп ұнамайды» дейді Кук.
«ТАР ОЙЛАМАУ КЕРЕК»
Ал кейбір мемлекеттік қызметкерлер жаңадан келгендердің жергілікті тұрғындарға қарағанда жас әрі экономикалық тұрғыда белсенді екенін айтады. Линкольншир графтығы ұсынған есеп те соны растайды.
Мемлекеттік қызметкер Джош Абрамс «17-ғасырдың басында АҚШ-тың әйгілі қаласының құрметіне аталған бұл елді мекенді дамытуға солар (иммигранттарды айтады – ред.) ықпал етті . Еуропалықтар келмегенде қала құрып бітетін еді» дейді.
Оның пікірінше, «Адамдар тар ойлайды. Бір мигрант теріс қылығымен көзге түссе, бәрін айыптай жөнеледі. Көшеде ішімдік ішіп жүргеннің бәрі шетелдіктер деп ойлайды. Жұма және сенбі күні кешке көшеден мас болып жүретін ағылшындар да көп».
Кейбір кәсіпкерлер де иммигранттарды жақтаған осы тақілеттес пікір айтады. Бостонның оңтүстігінде, қаладан бірнеше километр қашық жерде Робин Бактың көкөніс егетін алқабы бар. Мұнда жұмысшылар таңнан бастап арамшөп отайды. Көкөніс пен гүл егілген Бактың фермасы 650 гектар жерді алып жатыр.
Күн сайын ол Бостон еңбек биржасына хабарласып, қанша жұмысшы керек екенін айтады. Бүгін мұнда жеті адам келген. Гүл теретін кезде бұл алқапқа 200-ге жуық жұмысшы керек болады. «Біз гүлдің 4 миллиондай бумасын жинаймыз, оның көбі Еуропаға кетеді. Литва мен Латвиядан келген жұмысшылар болмаса, мұны игере алмас едік » дейді Бак.
Ол бұрын мұндай маусымдық жұмыстарға ирландықтарды жалдағанын еске алды. Кейін олар жергілікті тұрғынға айналған. Англияның солтүстігіндегі өнеркәсіп аудандары қиын кезеңді бастан өткергенде егін жинауға Шеффилд пен Донкастер тұрғындары да келген. Енді ЕО-ға жаңа кірген елдердің азаматтары келіп жатыр. «Британдықтар қазір мұндай жұмыстармен айналысқысы келмейді» дейді ол.
Арам шөп отаудан қолы босаған Айне Дрелингите Литваның Тельшая қаласынан келген. Ол отанында ағылшын және француз факультетін бітірген соң Бостонға көшіп келуді жоспарлап отыр. Бірақ ағылшындар ЕО-дан шығуға дауыс берсе, оның жоспары орындалмай қалуы мүмкін.
«Онда жоспарым жайына қалады. Мұнда қалу қиындайды, мен тәрізді жандарға қиын болады. Осында жұмыс істегіміз келеді» дейді ол.
МИГРАНТТАР ЖОСПАРЫН ӨЗГЕРТЕТІН ШЕШІМ
«Vote Leave» (Шығуға дауыс бер – ред.) кампаниясының авторлары Brexit болған жағдайда Ұлыбритания ЕО-мен ашық шекара қағидасынан бас тартады дейді. Олар «оның орнына ұпайлық жүйе енгізіліп, адамдар кәсіби қажеттілігіне қарай қабылданады» дейді.
Метрода британдықтарды ЕО құрамында қалуға шақырған газетті оқып отырған әйел. Лондон, 22 маусым 2016 жыл.
Бірақ белсенділердің айтуынша, бұл ұсыныстарының Ұлыбританияда заңды тұрып жатқан ЕО азаматтарына қатысы жоқ. Демек Brexit Дрелингитеге кесірін тигізеді, ал үш жыл бұрын Бостонға келіп, қазір фабрикада жұмыс істейтін отандасы Витаутас Чеснавичус жапа шекпейді.
Чеснавичус «Ағылшындар сағатына 7,2 фунтқа (10,30 доллар) жұмыс істегісі келмейді. Бұл – мұндағы ең төменгі күнкөріс деңгейі. Сондықтан біз Литва, Латвия, Польшаға қайтып кетсек, Британияға қиын болады» дейді.
Бостонда тұратын, бізбен сөйлескен шығысеуропалықтар жергілікті тұрғындар тарапынан ешқандай өшпенділік байқамағандарын айтады, бірақ басқалардан ондайдың шет жағасын естігендері бар екен.
Кейбір мигранттар Бостонда бұрыннан тұратын ағылшындардың не үшін алаңдайтынын түсінеді. Соколовский «егер ЕО ережесі қайта қаралып, Ұлыбритания мен басқа елдер кіру тәртібін қатайтса, қазіргі еркіндік келмеске кетеді» дейді. Бірақ ересектерге ағылшын тілін, ал балаларға латыш тілін оқытатын Юрате Матулиониене «шектеу қойған дұрыс» деп санайды. Оның пікірінше, «Иммигранттардың өте көп келуі жергілікті халыққа, олардың тұтастығына теріс әсер етеді. Оны тоқтатпаса да, барлығын кіргізбеу үшін қандай да бір заң қабылдау керек».
Ал Польшада туғанмен, Бостонда өскен Сара Афиа Brexit болсын, болмасын болашаққа сеніммен қарайды. Жақында ғана 18-ге толған бойжеткен маусымның 23-і күні бірінші рет референдумда дауыс береді. Ол Британияның ЕО құрамында қалуын қолдайды.
«Сіңілімді мектептен алып қайтқанда бір ұл бала «аздап полякша сөйлей аламын» деді. Жас балалар ересектерге қарағанда жаңалықты тез қабылдайды. Олар иммигранттармен бірге тұрып, тілін үйреніп, мәдениетін біліп жатыр. Адамдар қазір варениктің не екенін біледі. Олар ашыла бастады» дейді ол.
Кэтлин Мурдың мақаласы ағылшын тілінен аударылды.